PO Management

Superdiversiteit: iedereen onderwijs op maat

Hoogleraar Sabine Severiens test nieuw model in de praktijk

Een klas met dertig min of meer blonde koppies. Muisstil, geconcentreerd en met ontzag voor de leerkracht. Sorry, dames en heren leerkrachten, das war einmal... Uw klas wordt immers steeds diverser. Het is een onomkeerbare trend die ook buiten de Randstad en de grote steden steeds prominenter zichtbaar wordt. Hoogleraar Sabine Severiens onderzoekt hoe we het beste met die ‘superdiversiteit’ kunnen omgaan.

Ideeën voor verrijken onderwijs

Steeds minder mensen brengen het op om vuistdikke boeken door te akkeren. Daarom bedacht specialist begaafdheid Eleonoor van Gerven de Knapzak Praktijkgidsen.

“Het zijn handzame boekjes van ongeveer honderd pagina’s, rijkelijk voorzien van foto’s, handelingsmodellen en hands-on tools. De boekjes zijn bedoeld voor mensen die in relatief korte tijd meer over een specifiek onderwerp willen weten. Mijn ambitie is de lezer aan het denken te zetten, zijn fantasie te prikkelen en zijn enthousiasme voor het onderwerp aan te wakkeren.”

Hoogbegaafdheid mag zich de laatste jaren verheugen in een groeiende belangstelling. Volgens Van Gerven kun je die ontwikkeling niet los zien van de ambitie om te komen tot passend onderwijs. “Als je elk kind een passend onderwijsaanbod moet doen, geldt dat ook voor kinderen die begaafd zijn. Maar hoe je dat moet aanpakken, dat weet niet iedereen. Het wordt je ook niet geleerd op de pabo. Vandaar dat ik met de knapzakjes ideeën aandraag.” 

In dit artikel komt het geven van uitdagend onderwijs aan de orde, zoals Eleonoor van Gerven beschrijft in de tweede Knapzak Praktijkgids 'Uitdagend Onderwijs'. 

Ruud van Nistelrooy: 'Ontdek je talent'

In 2012 zette hij een streep onder zijn voetballoopbaan. Maar weinigen weten dat Ruud van Nistelrooy sinds 2010 actief is in het onderwijs. Via de Ruud van Nistelrooy Academy begeleidt hij honderden kinderen op sociaal-emotioneel gebied. “Niet zonder resultaat, gelukkig, en als het aan mij ligt worden dat er veel meer.” Een vraaggesprek met een voetballer dat nu eens niet over voetbal gaat.

Beter begeleiden uitdagend onderwijs

Op elke basisschool komen begaafde leerlingen voor. Leraren doen hun best om voor deze leerlingen een uitdagend onderwijsaanbod  samen te stellen. Er worden dure pakketten aangeschaft, er wordt gecompact op de reguliere leerstof en toch ervaart niet elke leraar dat de genomen maatregelen leiden tot het gewenste resultaat. Dat is frustrerend, zeker als je er veel tijd en energie hebt ingestoken en je toch al heel veel ballen omhoog moet houden. 

In dit artikel analyseren we zes valkuilen en benoemen we tegelijkertijd zes ‘kansen’ die je kunt aangrijpen om tot een betere begeleiding van uitdagend onderwijs te komen. De manier waarop we deze kansen inzetten, sluit aan bij het proces van het maken van een groepsplan. Zo profiteren we van een vaardigheid die leerkrachten al hebben om daardoor hun aanbod van uitdagend onderwijs beter te kunnen afstemmen op begaafde leerlingen.

Gebiologeerd door leren

Over hoe we ‘normale’ kinderen efficiënt kunnen laten leren, is veel bekend. De laatste jaren neemt ook onze kennis over begaafdheid toe. Dat is mede te danken aan Eleonoor van Gerven. Vorig jaar verscheen van haar hand Begaafde onderpresteerders, het eerste boekje in een reeks ‘knapzakpraktijkgidsen’. Gesprek met een bevlogen en ondernemende onderwijsvrouw.

Lesgeven lijkt een eenvoudige taak, maar is in wezen heel complex, aldus Van Gerven. “Er zijn vier fasen in bekwaamheid: onbewust onbekwaam, bewust onbekwaam, bewust bekwaam en onbewust bekwaam. Onbewust bekwaam is een situatie waarin je dingen niet kunt, niet weet dat je ze niet kunt. Daarop volgt het moment dat je ontdekt dat je de dingen niet kunt, je bent bewust onbekwaam. Dat ervaar je als vervelend en dus besluit je te gaan leren. Daarop volgt ‘bewust bekwaam’. Je bent dingen gaan leren en hebt ze onder de knie gekregen.

Tot slot heb je de fase van ‘onbewust bekwaam zijn’. Dan gaat het om vaardigheden die verinnerlijkt zijn. Ze gaan vanzelf. Een goed voorbeeld is fietsen. In het onderwijs begeleid je mensen in het proces van bewust onbekwaam naar bewust bekwaam. Om dat op verantwoorde wijze te doen, moet je wel weten hoe je dat moet doen. Zeker als je niet alleen kinderen, maar ook hun leraren opleidt.”

Marzano's Reflectieve leraar

Toezicht- en feedbacksystemen leveren vaak geen systematische bijdrage aan het vergroten van de expertise van leraren, maar Robert Marzano stelt dat dit door doelgericht oefenen wel mogelijk is.

Doelgericht oefenen houdt meer in dan alleen herhaling; het vraagt activiteiten die specifiek ontworpen zijn om prestaties te verbeteren, een uitdaging vormen en de leraar van feedback voorzien. Samenvattend kun je zeggen dat doelgericht oefenen vraagt om een reflectieve leraar.

Dit artikel is als beknopte versie verschenen in het bookmagazine PO Management.

Wat werkt voor het leren van de leerling

Het baanbrekende boek Visible Learning van John Hattie bevat de resultaten van meer dan 15 jaar onderzoek waarbij miljoenen leerlingen zijn betrokken en het bevat de grootste collectie evidence-based onderzoek over wat feitelijk werkt op school om het onderwijs te verbeteren.

Zoals Robert Marzano zich richt op optimaal lesgeven van de leraar, richt John Hattie zich op wat werkt voor het leren van de leerling. Dat ze daarbij tot overlappende conclusies en aanbevelingen komen, ligt voor de hand. Hattie richt zich op de microsituatie, op de leraar die actief bezig is met zijn leerlingen: wat doen ze, met welk resultaat en wat kunnen leraar en leerlingen doen om zich nog beter te ontwikkelen? Leren zichtbaar maken voor de leraar én voor de leerling, daar gaat het om.

Preview van het boek

Het bijgaande artikel is een preview van het boek Leren zichtbaar maken (24 pagina's) van John Hattie. Het boek is te bestellen bij Uitgeverij Bazalt: http://bazalt.nl/educatieve-uitgaven/leren-zichtbaar-maken

Verkennen van educatieve behoeften

Als je eenmaal weet hoe begaafdheid het leer- en ontwikkelingsproces van begaafde leerlingen kan beïnvloeden, kun je in je didactisch handelen er goed op aansluiten.

Hoe beter je die aansluiting voor elkaar krijgt, des te groter wordt de kans op succes. Aansluiten betekent niet alleen dat je materialen gaat aanbieden die ontwikkeld zijn voor begaafde leerlingen. Aansluiten betekent dat je inzet op het vaststellen en bereiken van leerdoelen waardoor de leerling zich verder ontwikkelt. Dat kun je het beste doen door eerst een educatief profiel van de leerling te maken.