Herman Langhorst is voorzitter College van Bestuur Stichting KindPunt; kindcentraal onderwijs van 0 tot 12. Een stichting met vijf kleurrijke, breed toegankelijke scholen met een christelijke identiteit. Hij streeft naar optimale ontplooiing voor alle leerlingen binnen een veilig klimaat. Iedereen moet zich gerespecteerd en geaccepteerd voelen.
MBWA was en is een belangrijke managementterm. Management By Walking Around. Aan het begin van mijn schoolleidersopleiding, ondertussen alweer zo’n 25 jaar geleden, heb ik het boek De manager als coach gelezen. In dit boek vertelt de schrijver over een CEO van een groot warenhuis.
‘Juf Roos naar de basisschool’. De kenners weten wel wie juf Roos is, haar liedjes zijn dit jaar de kern van de jaarlijkse peutervoorstelling van onze stichting. Een prachtige manier om peuters en hun ouders kennis te laten maken met onze kindcentra.
Tien jaar geleden maakte ik me nog druk over (het gebrek aan) aandacht voor het gemiddelde kind. Tegenwoordig vraag ik me weleens af of er nog gemiddelde kinderen zijn. Als je een gemiddeld groepsplan bekijkt, lijkt het wel of ieder kind iets bijzonders heeft. Nu was dat laatste natuurlijk altijd al zo. Voor iedere ouder is een kind speciaal. Maar ook voor een leerkracht is ieder kind speciaal. Als leerkracht ken je ieder kind en probeer je daar, zo goed en zo kwaad als dat soms gaat, op in te spelen en rekening mee te houden. Van de aai over de bol en het buiten spelen tot en met de lesprogramma's.
De meesten van ons kunnen zich de Schoolplaten voor de Vaderlandsche Geschiedenis van Johan Herman Isings nog wel herinneren. Kunstwerken waar kinderen wel uren bij konden wegdromen en waar je ook hele geschiedenislessen aan kon ophangen.
Opbrengstgericht werken werd in 1981 in Nederland geïntroduceerd door minister Pais, ruim veertig jaar geleden. Veertig jaar ‘systematisch en doelgericht’ werken aan de verbetering van de opbrengsten, maar blijkbaar zijn we er nog niet. De resultaten met betrekking tot de basisvaardigheden schijnen te stagneren en te dalen. Dus wordt er een speerpunt van gemaakt en € 961 per leerling beschikbaar gesteld om scholen in staat te stellen hier iets aan te doen.
Begin 2020 hadden we nog geen idee wat ons allemaal te wachten stond. Natuurlijk waren er al wel berichten over een virus in China en Noord-Italië, maar op die bewuste avond in maart bleken de gevolgen veel dichterbij te zijn. Wij hadden ons die avond met z’n allen verzameld om de persconferentie te bekijken. Achteraf gezien in een veel te kleine ruimte, maar wel klaar om snel te kunnen reageren. Een brief opgesteld, noodopvang geregeld voor kinderen van ouders die beiden een cruciaal beroep hadden en de eerste stappen gezet om thuisonderwijs op poten te zetten. Een klein zinnetje van de minister-president over het hoofd gezien, namelijk “na overleg met de medezeggenschapsraad”.
Ik besef heel goed dat ik me met deze column op glad ijs begeef. Toch ga ik een voorbeeld gebruiken uit de voetballerij. Wat ik over voetbal weet, heeft te maken met het begeleiden van mijn zoon op zaterdag en ik moet toegeven dat de buitenspelregel voor mij nog steeds een raadsel is, wat overigens ook kan liggen aan mijn belangstelling. Dus met deze flinke slag om de arm, toch een voorbeeld uit deze sector.
Op het gevaar af dat ik bij de generatie ga horen die vroeger alles beter vond, ga ik toch een beetje terug in de tijd. De tijd dat scholen nog bij een vereniging hoorden en het schoolbord nog zwart (of groen) was. Het bestuur van de school werd gekozen door de leden en jaarlijks moest het bestuur verantwoording afleggen aan diezelfde leden tijdens de jaarlijkse ledenvergadering. Die vergaderingen waren elk jaar weer een verrassing wat betreft de opkomst. Meestal was het trekken en duwen om voldoende leden binnen te krijgen. Want voor belangrijke beslissingen was er een quorum nodig.
Vorige week werd ik gebeld door de leerkracht van de PlusKlusKlas. ‘Herman, we zijn op dit moment met de leerlingen in de garage tegenover jouw kantoor. Kom je even kijken?’ Zo’n kans kun je natuurlijk niet voorbij laten gaan. Al snel viel mijn mond open van verbazing. In de garage was een leerling bezig om een band te verwisselen. Voor het gemak zal ik hem Rob noemen. Alsof hij nooit anders gedaan had werden de bouten losgedraaid en in een mum van tijd zat de nieuwe band erop. Aan alles kon je zien dat Rob in z’n element was.
De meeste bestuurders in het onderwijs zullen door schade en schande wel ervaren hebben dat opgelegde veranderingen in het onderwijs niet werken. Ik weet niet of dat komt door de eigenwijsheid van de mensen die in het onderwijs werken, of dat het een algemene menselijke trek is van de Nederlander. Maar met die wetenschap in het achterhoofd kun je de zaak wel omdraaien. Stimuleer goede initiatieven die in lijn zijn met de veranderingen en verbeteringen die in je smart geformuleerde beleidsplannen staan, maar doe het niet andersom.
Onze minister wil graag dat we het Wilhelmus gaan aanleren. Voor alle duidelijkheid, ik zing ons volkslied uit volle borst mee en heb in mijn jaren als leerkracht rond de nationale feestdagen altijd aandacht besteed aan het volkslied. Daarbij ging het overigens om meer dan alleen het kennen van de tekst. Ik wilde ook graag dat de leerlingen een beetje doorhadden wat ze aan het zingen waren. Maar nu is er dus in het regeerakkoord afgesproken dat er meer aandacht voor het volkslied moet komen. Ik heb daar moeite mee, om verschillende redenen. Maar laat ik er één toelichten.
Vorige week kwam ik een oproep tegen om lid te worden van een nieuwe Facebookgroep: Werkdruk in het onderwijs. ‘Ervaar je als docent een hoge werkdruk? Dan ben je zeker niet de enige. Deze groep is voor docenten om met elkaar ervaringen uit te wisselen over werkdruk. Nodig vooral collega-docenten uit voor deze pagina!’ Interessanter dan de Facebookgroep zelf waren de reacties die eronder stonden: ‘Dan kunnen we het er in het weekend over hebben, om te zorgen dat de werkdruk minder wordt... Of elkaar vertellen hoe zwaar we het hebben’, of nog opvallender: ‘Ik ervaar geen werkdruk meer. We hebben een goede leidinggevende op onze school.’
Binnen onze stichting zijn we druk bezig met het opstellen van een nieuw strategisch beleidsplan. Onderdeel daarvan is de omschrijving van onze beloftes. In het concept staan deze beloftes omschreven als rechten. Ieder kind heeft recht op een veilige omgeving, ieder kind heeft recht op passend onderwijs, enzovoort.
Tijdens de bijeenkomsten over het beleid ontstond een mooie discussie. Men vroeg zich af of ‘recht op’ wel ‘recht doet’ aan de inspanningen die op school geleverd worden.
Ontstaan er bijvoorbeeld geen eindeloze discussies over wat veilig en wat passend is? Gaan ouders niet op de loop met die rechten? Anderen vonden de formulering juist weer heel sterk: ‘Hier staan we immers voor.’
Op uitnodiging van een aantal schoolbesturen in de VS heeft het managementteam van PCBO Meppel een studiereis gemaakt naar dit land. Een prachtige reis, veel indrukken en veel nieuwe ideeën opgedaan om het onderwijs te verbeteren.
Een paar jaar geleden werd Oprah Winfrey gevraagd om een toespraak te houden op het prestigieuze Harvard vlak bij Boston. Ze vertelde daar dat ze in haar leven meer dan 30.000 mensen geïnterviewd had voor haar tv-programma’s. Dat varieerde van presidenten, koningen en multimiljonairs tot werk- en daklozen.
Al die geïnterviewden hadden één ding gemeen, na afloop van het interview, als de lichten gedoofd waren, stelden ze allemaal dezelfde vraag: ‘Was dit oké, heb ik het goed gedaan?’ Of het nou ging om Nelson Mandela, president Obama of een willekeurige Amerikaan, steeds weer die vraag.
Ik moet een jaar of tien geweest zijn. Mijn ouders gingen in die tijd nog wel eens ‘uit rijden’ op zondagmiddag. Niet om ergens naartoe te gaan, maar gewoon om een stukje te rijden. Gelukkig hoefde ik niet meer mee en had het rijk voor mij alleen. Op een van die zondagen besloot ik spontaan om de afwas te doen. Met veel plezier en vol verwachting uitkijkend naar de reactie van mij ouders deed ik de afwas. Mijn moeder was blij verrast toen ze thuiskwam.
De week erna gingen mijn ouders weer ‘uit rijden’, maar deze keer gaf m’n moeder mij de suggestie mee om de afwas weer even te doen. Ik heb de afwas gedaan, maar de lol was er in één klap helemaal vanaf. Ik denk dat iedereen dat gevoel wel snapt en herkent. Wat geeft het een energie om zelf keuzes te mogen maken en wat maken wij hier in het onderwijs weinig gebruik van.
‘Het kind centraal’ is waarschijnlijk het meest gekozen motto voor scholen en besturen in het basisonderwijs. Na een korte zoektocht op internet kwam ik erachter dat ook heel wat zorgverleners en kinderopvanginstellingen het kind centraal hebben staan. Voor ouders natuurlijk een geruststellende gedachte, maar wat komt er in de praktijk van terecht?
Ik verkeer in de gelukkige omstandigheid dat alle scholen van mijn bestuur zich op fietsafstand van mijn werkplek bevinden. Regelmatig pak ik de fiets en bezoek ik een van de scholen. Natuurlijk heb ik altijd wel een bestuurlijke reden, maar ik doe het ook om het contact met de werkvloer niet te verliezen. En met de werkvloer bedoel ik niet alleen de directeuren en de leerkrachten, maar ook de kinderen.
Afgelopen week kreeg ik een mailtje van een ambtenaar waarin hij, op verzoek van de gemeenteraad, vroeg of wij aandacht wilden gaan besteden aan ‘wildplassen’. We mochten zelf kiezen bij welk vak: gezond gedrag, burgerschap, biologie of bijvoorbeeld kanjertrainingen, maar het zou toch wel fijn zijn als de leerkrachten hier aandacht aan zouden willen besteden.
Een aantal jaren geleden zei professor Paul Frissen het volgende: “Tekortkomingen lijken we steeds minder te aanvaarden.We maken plannen, protocollen, lijsten, toezichtsystemen en arrangementen omdat er kennelijk een diep geloof is, als we het aan het papier hebben toevertrouwd, als we de regels hebben gestold, dat we dan klaar zijn voor de ramp, het risico en het leed.” Passend onderwijs lijkt wel het summum te worden van dit geloof.
Een goede missie en visie, geen organisatie kan er zonder. Ik weet nog hoe deze begrippen binnendrongen binnen het onderwijs. In het begin was ik niet direct doordrongen van de noodzaak, totdat ik het verhaal hoorde over een Amerikaans diervoederbedrijf.
Sinds kort mag ik mezelf Voorzitter van het College van Bestuur noemen. Toen ik nog gewoon algemeen directeur was, kreeg ik al vaak de vraag: ‘Staat u dan niet meer voor de klas?’ Een beetje beschaamd moest ik dan toegeven dat ik inderdaad niet meer voor de klas sta, tenminste niet structureel, voegde ik er meestal snel aan toe, om toch maar aan te geven dat ik het nog wel zou kunnen.
‘Waarom krijgen kinderen die heel slim zijn of die extra zorg nodig hebben zoveel aandacht? Dat kost kapitalen. De school schaft allerlei extra leermaterialen aan, er worden speciale groepjes voor in het leven geroepen en de juf of meester geeft ze wel heel vaak extra aandacht. Gaat er niet veel te veel tijd en geld naar deze groepen ‘zorgkinderen’? Mijn kind is toch ook bijzonder. Mijn kind heeft toch ook recht op aandacht? Net als al die andere ‘gewone’ kinderen. Ze zijn blijkbaar niet bijzonder genoeg. Voor mijn kind geen levelwerk! Voor mijn kind geen extra aandacht bij rekenen of taal. Ook gewone, gemiddelde kinderen hebben daar toch baat bij!’
Copyright PO Management
