Erno Mijland, BCO Onderwijsadvies
Erno Mijland is senior adviseur en manager innovatie. Hij schrijft en spreekt over onderwijs en leren met een focus op innovatie, digitale geletterdheid en onderzoekend leren.
Buiten de lijntjes
Een kaasschaaf kun je ook gebruiken om een wortel te schillen. Een in je lab mislukte lijmsamenstelling kun je weggooien, maar je kunt hem misschien ook toepassen als je briefjes niet-permanent zelfklevend wilt maken. Je kunt ervan balen dat het schoolbudget de aanschaf van een speeltoestel niet toestaat. Je kunt ook met je leerlingen een activiteit bedenken om geld op te halen voor dat toestel.
Buiten de lijntjes kleuren brengt oplossingen, vooruitgang en leerzame ervaringen. Nuttig dus, maar dat vindt niet iedereen vanzelfsprekend. Als jong ventje kreeg ik tijdens de tekenles op de basisschool nogal eens een tik op de vinger als ik weer een kleurplaat had verpest met mijn slordige uithalen. Die lijntjes stonden er niet voor niets!
Ik begreep dat. Ik begrijp dat. Want of het nu om het lerende kind, de zich ontwikkelende leraar of de richtinggevende directeur gaat, we hebben die lijntjes nodig. Ze geven houvast, ze definiëren de ruimte waarin we kunnen bewegen, ze helpen doelgericht aan de slag te gaan.
De vraag is: hoe zorg je ervoor dat lijntjes niet als een strak keurslijf gaan functioneren en alle creativiteit en beweging in de kiem smoren. Hoe zorg je ervoor dat ze uitnodigen om grenzen te verkennen en uiteindelijk misschien te verleggen?
Ik worstel met die vraag in mijn dagelijkse werk, als ik kinderen les geef of een bijeenkomst verzorg voor leraren of directeuren. Bijvoorbeeld als het om een thema als ‘onderzoekend leren’ gaat. Een dichtgetimmerde opdracht levert hooguit op wat ik van tevoren had kunnen bedenken, een te open opdracht leidt tot richtingloosheid, een verlammend gevoel en een stortvloed aan vragen (‘Mag ik …?’, ‘Is het ook goed als …?’). Maar ik boek progressie! Precies, door zelf regelmatig buiten de lijntjes te kleuren. Vanuit experimentjes groeit langzaam hét antwoord: beschrijf kraakhelder de kaders, maar benoem ook expliciet dat na verloop van tijd buiten de lijntjes gekleurd mag worden. Daar zit dan wel een voorwaarde aan: toon na afloop van de opdracht aan welke bijvangst je hebt opgehaald óf – als het tot een mislukking heeft geleid – wat je daarvan geleerd hebt. Lijntjes en speelruimte in balans …, daar teken je toch voor?
Deze column is geschreven door
