Denk, durf, doe
De leerstof bestaat vaak uit een geïsoleerd begrip, dat in één bepaalde vorm wordt aangereikt. Je geheugen werkt echter met beeld, geluid, geur, smaak, aanraking, ruimtelijk inzicht, emotie, taal, structuren en verbanden. Door deze capaciteiten van je geheugen optimaal te gebruiken kun je de stof beter onthouden. Dit lees ik in een beschrijving over het activeren van je geheugen. Mee eens. Als een leraar me boeide, dan bleek ik over een fabelachtig geheugen te beschikken, als iets of iemand me niet boeit, dan lijkt datzelfde geheugen een vergiet met grote gaten.
In dit licht bezien boeit me ook de uitspraak van oud-OCW-minister Marja van Bijsterveldt. Ze zegt in een interview dat ik met haar had: ‘In Nederland hebben scholen heel veel vrijheid. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Frankrijk, waar het proces veel meer van hogerhand bepaald wordt.’ Van Bijsterveldt gebruikt hiervoor de woorden wat en hoe. Het wat is bekend, je spreekt immers met elkaar bepaalde doelen af, maar het hoe is aan de scholen. Op de vraag of scholen en leerkrachten deze ruimte voldoende benutten, geeft ze een diplomatiek antwoord: ‘De ene school wat meer dan de andere.’ Maar terugkijkend op haar eigen onderwijstijd geeft ze toe dat er ‘wat meer uitgehaald had kunnen worden’. Persoonlijk, uitdagend en dus boeiend onderwijs moet volgens haar het credo zijn van iedere school en leerkracht. Je verschuilen achter een methode biedt volgens haar een schijnzekerheid en werkt zeker niet voor alle leerlingen.
En de tijd is er rijp voor. Ook de denktank Platform Onderwijs2032, met Paul Schnabel als voorzitter, concludeert dat het Nederlandse onderwijs anders moet worden ingevuld. Het Platform vindt ook dat scholen de ruimte moeten krijgen om hun aanbod in te richten op een manier die past bij hun visie op onderwijs, hun leerlingen, wijk en regio.
Hierop organiseerde de paboafdeling van de Hanzehogeschool in Groningen een symposium. In grote lijnen omarmen studenten en leraren het advies van het Platform, maar dat betekent nog niet dat ze daar ook meteen werk van maken. Volgens de directeur van de academie staat het ‘op gespannen voet met een soepele toegang tot het vervolgonderwijs’, waarmee ze bedoelt dat er criteria zijn waaraan leerlingen en studenten moeten voldoen om ergens toegelaten te worden. Ook mist ze in de hoofdlijnen van het Platform een visie op leren. ‘Leert een leerling straks vooral op school of juist in de samenleving? We lezen in het advies vooral wat kinderen moeten leren en te weinig over het hoe en het waarom.’
Volgens haar hebben docenten houvast nodig. Ja, dat klopt. Maar dat is het wat! Dat zijn de eindtermen. Het hoe is aan de scholen. Waarom zijn scholen zo huiverig hier invulling aan te geven? Tijdgebrek, maar vooral de sterke afrekencultuur wordt als de grote boosdoener aangemerkt. Docenten kiezen meestal voor zekerheid en houden vast aan wat ze kennen en kunnen.
Voor echte vernieuwing is een cultuurverandering nodig, klinkt het op het symposium. ‘We moeten docenten met lef opleiden, die leerlingen in staat stellen hun eigen talenten te ontdekken.’ Of in mijn woorden: die leerlingen de stof laten ruiken, voelen, ontdekken, vergelijken, verbinden, vervormen, verminken, ontleden, verbouwen, doorleven en … onthouden. Kortom, denk, durf, doe. Verlaat de gebaande paden. Het risico op mislukkingen is miniem. Nu vergeten we ook heel erg veel.
Deze column is geschreven door
Frank Stienissen, PO Management
Frank Stienissen is hoofdredacteur van PO Management.
Frank Stienissen bekijkt het onderwijs met verwondering, een knipoog en een glimlach. Het boek Onderwijsvitaminen bevat een selectie van de columns die Frank de afgelopen jaren voor diverse onderwijsbladen geschreven heeft.
De onderwijsvitaminen zijn voor de werkvloer bestemd, voor de schoolleider en de leraar die het beste uit het kind én uit zichzelf wil halen. Ter lering en vermaak. Niet meer, niet minder. De aanbevolen wekelijkse dosering zorgt voor meer motivatie en inspiratie op school.
Met uw account kunt u het e-book Onderwijsvitaminen gratis downloaden op http://www.pomanagement.nl/whitepaper/179/.
