Help ik kom nauwelijks meer toe aan mijn werk!

7 Tips voor een Sociaal en Veilige start

Een paar jaar geleden werd ik benaderd door een directeur vanwege de hoeveelheid leerlingen met gedragsproblemen binnen zijn school. Hij kwam nauwelijks meer aan zijn werk toe. We spraken een teamtraject af en we startten een dag voor de start van het nieuwe schooljaar met een studiedag. 

Visie centraal

We zijn begonnen met de visie/missie van de school centraal te stellen. Vervolgens hebben we de kernwaarden erbij gepakt en dit vertaalt in afspraken en regels. 

Door de huidige en de gewenste situatie te bepalen waren we met z’n allen afgestemd op wat de wens van het team was. En we spraken af dat we daar met z’n allen voor gingen staan. Om een mooi traject kort te maken. Vanaf dag 1 van het nieuwe schooljaar sprak dit team met één mond. ’s Morgens stond iedereen op een afgesproken plek waar de kinderen en de ouders begroet werden met een vriendelijk goedemorgen. Ik herinner me nog dat teamleden verbaasd waren omdat ook ouders nu goedemorgen gingen zeggen (!). Dat waren ze eigenlijk niet gewend. 

In de gang hing op zichtbare plekken de afspraken in de open ruimtes. Als een leerling het even vergeten was, hoefde er alleen maar even naar de foto gewezen te worden. 

Pauzes waren een groot probleem. Het team sprak bij wijze van experiment af om vier weken lang met het hele team samen de pleinwacht te doen. Het resultaat was verbluffend. Geen incidenten meer op het plein, geen ruzies meer hoeven oplossen in de klas, kortom een fijne basis was gelegd door vanaf de eerste dag samen op te trekken. 

Wet Sociale Veiligheid

Met de komst van de Wet Sociale Veiligheid zal het pedagogisch klimaat in de school en in de klas ook meer aandacht krijgen. Hoe kun je als Directie en/of Management Team regie voeren op een sociaal veilig leer en leefklimaat in de school? In een serie van vijf columns wil ik hier aandacht aan besteden. 

Een veilig sociaal leer- en leefklimaat begint bij afstemming in het team. Als je als team staat voor de visie/missie van de school en regie voert op de daarbij behorende waarden en normen creëer je een bedding voor de leerlingen waarbinnen het veilig toeven is. In de praktijk zie je dat sociale veiligheid vooral vorm krijgt tussen de muren van de eigen klas. Daarom 7 tips om dit vanaf de start van het schooljaar als team op te pakken. 

1. Start het jaar met het ophalen van de Visie/Missie van de school met de bijbehorende Waarden en Normen. Gebruik hier de startvergadering voor (dus nog net voor de start van het nieuwe schooljaar). Bedenk een leuke werkvorm om dit onderdeel levend te houden. Als je namelijk als school niet weet welke koers je vaart, zijn alle winden verkeerd. 

2. Als dit onze Waarden en Normen zijn wat zijn dan onze afspraken en regels? En omdat we niet meer dan 7 afspraken of regels kunnen onthouden brengen we dit terug naar 5! 

3. Als dit onze 5 kernregels zijn, wat betekent dit dan in concreet waarneembaar gedrag? Wat zien, horen wij dan? Hang vijf foto’s op met het bedoelde gedrag om de kernregels heen. Daarmee krijgen we taal voor de regels. 

4. Wat doen we als leerlingen deze regels overtreden? Hoe spreken we ze aan? Bij voorkeur door het benoemen van gewenst gedrag. We bespreken met elkaar gedrag. Wat vinden we lastig, problematisch en grensoverschrijdend gedrag. Daarna bespreken we hoe te reageren op lastig, problematisch en grensoverschrijdend gedrag. Soms kan het ook gemakkelijk zijn om in termen van geel, oranje en rood gedrag te spreken. Groen is dan het gewenste gedrag. 

5. In elke vergadering staan we even met elkaar stil bij het gedrag. Wat gaat er goed? Wat gaat er nog niet goed? Waar is extra aandacht of menskracht nodig? Wat spreken we hierover af voor de komende periode (Wie, Wat, Waar, Wanneer, Hoe)?

6. Maak duidelijke afspraken over hoe je omgaat met grensoverschrijdend gedrag. Zorg dat het protocol uit de la komt. Wees kritisch. Werkt dit? Of moeten we het bijstellen? Bespreek voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag en hoe het protocol ondersteunend is geweest bij de aanpak. Als het protocol nog een papieren tijger is, blaas er leven in.  Voor een voorbeeld van een omgangsprotocol zie www.klassenkracht.nl/downloads/. 

7. Wij zijn verantwoordelijk voor alle kinderen. Dus ook al geef je les in groep 1, als jij ziet dat een leerling uit groep 8 gedrag vertoont wat jullie niet accepteren, dan spreek je deze leerling er op aan.  Vind je dat lastig, vraag dan om coaching of scholing. Als je uitstraalt dat je bang bent voor bepaalde leerlingen, heb je een hulpvraag. Als een collega dit signaleert, bespreekt het met elkaar. Soms zijn we ons er ook niet van bewust.  Overlevingsstrategieën werken ook bij volwassenen razendsnel en  vaak onbewust. 

Zoals een leerkracht regie voert op waarden en normen in de klas, zo voert het Management regie op de waarden en normen in de school. Wat een leerkracht is voor een klas, is de directie of het MT voor zijn/haar team. Dus voor het MT de vraag:  “Hoe voeren jullie regie op Sociale Veiligheid op schoolniveau”? 

Jelly Bijlsma, Klasse(n)kracht

Jelly Bijlsma is al ruim dertig jaar actief in het onderwijs, waarvan de laatste twintig jaar als adviseur, coach, orthopedagoog, psycholoog en trainer. Met haar bedrijf JBC&T ontwikkelde zij de aanpak van Klasse(n)Kracht!, waar al op veel scholen mee gewerkt wordt. 

Jelly:"Vanuit Klasse(n)Kracht help ik scholen/leerkrachten hun Kracht te ontdekken en er middenin te gaan staan. Als je als school, team, leerkracht weet wie je bent, wat je dynamiek is, wat je kwaliteiten zijn, wat je missie is, kun je vanuit zelfbewustzijn Regie voeren op groepsvorming- en teamvormingsprocessen met als resultaat een Sociaal Vaardig en Sociaal Veilig Klimaat in de klas en in de school. Ik maak hierbij gebruik van de R.E.S.P.E.C.T. aanpak. Deze methode is door mij ontwikkeld in de praktijk en richt zicht op de zeven pijlers die belangrijk zijn om binnen groepsvorming een Sociaal Krachtig en Veilig Pedagogisch klimaat in de klas (en de school) te realiseren."

Deze RESPECT aanpak beschrijft Jelly in haar boek Klasse(n)kracht: met RESPECT voor de klas.

www.klassenkracht.nl