De kracht van consequenties

Afgelopen week las ik een artikel over ‘Organisatie en Gedragsverandering. Ik las: “Medewerkers weten meestal best wel wat goed voor ze is. Of voor het bedrijf. Zich ernaar gedragen is een ander verhaal”! Herken je dat? Niet bij jezelf natuurlijk, maar bij je collega’s…!?

“Hoe krijg je mensen/kinderen zover dat ze doen wat jij wilt?”

In een bedrijf, in een school en in een klas spreek je met elkaar af hoe je het samen goed kunt hebben en wat je moet doen om met elkaar een goed resultaat te behalen. Na verloop van tijd merk je dat niet iedereen zich er aan houdt. Zo ook in een klas! Tijdens de Stormingsfase worden de afspraken en regels regelmatig uitgeprobeerd. Hoe ga jij daar mee om?

Ik herinner me een mooi voorval. Mijn oudste dochter was een jaar of 3 denk ik. Zo’n heerlijke peuterpuber. We waren in de Albert Heijn en zij besloot plotseling op de grond te gaan liggen en het op een krijsen te zetten. Ik heb geen idee meer wat de aanleiding was. Ik schrok behoorlijk en ik herinner me nog dat mijn eerste reactie was: ‘Wat zullen anderen wel niet denken?’ Maar mijn tweede gedachte was: ‘Als ik hier aandacht aan besteedt ben ik er voorlopig niet van af’. En dus zei ik tegen Maaike: ‘Als je klaar bent, ik ben in het volgende pad!’ En ik liep door… Ik herinner me nog de verontwaardigde, en in mijn ogen beschuldigende, blikken van andere mensen om me heen. Maar na nog een tijdje gillen, kwam ze huilend achter me aan. Dikke knuffel en ze heeft het daarna nooit meer gedaan. 

Gedrag wordt voor 80% bepaald door Consequenties. Consequenties zijn gebeurtenissen die volgen op gedrag, en ze beïnvloeden de kans dat het gedrag zich herhaalt. Als je je realiseert dat dit zo is, is het aardig om daar eens bij stil te staan. En Consequentie moet je ruim nemen.

Alles wat aandacht krijgt groeit

Belonen is een mooie gebeurtenis die je kunt laten volgen op gedrag. Door te belonen krijgt het gewenste gedrag aandacht. En het zorgt voor een positieve sfeer in de klas.

Het omgekeerde werkt overigens ook. Een leerling die bijvoorbeeld niet reageert op een een klassikale instructie, zijn naam een paar keer genoemd wordt, wordt in feite beloond voor zijn gedrag. Hij krijgt namelijk aandacht! En alles wat aandacht krijgt groeit, ook negatieve aandacht is aandacht. Het effect kan dus zijn dat na een klassikale instructie jij een aantal kinderen nog individueel moet aanspreken. In sommige klassen zie je op en gegeven moment dat dat de norm wordt.

Als je merkt dat dat in jouw klas zo is, zoek naar een beloning, een gevolg, die het individu overstijgt. Spreek met de kinderen af dat elke keer wanneer ze bij het aftellen van 5 – 0 bij 0 zijn, ze een minuut beloning krijgen. Minuten die gespaard worden, kunnen ingewisseld worden voor een leuke groepsactiviteit. Het effect is dat kinderen elkaar gaan helpen om op tijd klaar te zijn. Omgekeerd ook: als het niet lukt, gaat er een minuut af. Tip: er zijn altijd leerlingen voor wie het lastig is om dit op tijd voor elkaar te krijgen of de aandacht juist gefocust te krijgen. Loop terwijl je aftelt even bij die leerlingen langs en stuur ze non-verbaal aan. Help ze om te slagen in hun gedrag.

Negeren kan soms een hele goeie consequentie zijn om gedrag te beïnvloeden. Als een kind een ander kind gedrag in uitvoeringslaat is het natuurlijk niet gepast om te Negeren. Dan moet het negatieve gedrag een duidelijke consequentie hebben.

Dwingen in de vorm van “Doe dit anders….”  is ook effectief, het gewenste gedrag neemt toe, maar kan in de onderlaag ook frustratie geven. Neveneffect kan zijn dat een leerling die frustratie op andere, zwakkere, leerlingen afreageert.

Straffen is een manier om duidelijk te maken dat er een grens overschreden is. Dat kan in de vorm van schrijfstraffen zoals Astrid Boon dat propageert, dan kan in de vorm van nablijven en klusjes doen voor de leerkracht etc.

Het werken met logische gevolgen is  een aanpak die een afspraak vooraf vereist. Door duidelijk onder woorden te brengen wat je van leerlingen verwacht en wat er gebeurt als je je niet in overeenstemming daarmee gedraagt, kunnen leerlingen de logische gevolgen van hun gedrag ervaren. Als je niet werkt tijdens het werkuur is het gevolg dat je na schooltijd je werk nog moet afmaken. Dat is dus geen straf, maar een keuze.

Hoe leren jullie kinderen gewenst gedrag?

Kijk eens met die bril op naar gedrag. Realiseer je dat 80% van het gedrag bepaald wordt door consequenties. Kun jij zien hoe dit in jouw klas en school doorwerkt? Door welk gedrag van klasgenoten wordt gedrag versterkt? Door welk gedrag van jou wordt misschien onbedoeld bepaald gedrag versterkt? Dit geldt voor gewenst maar ook voor ongewenst gedrag. 

Hoe leer jij kinderen gewenst gedrag aan? Zorg dat jij het verschil maakt!

Jelly Bijlsma, Klasse(n)kracht

Jelly Bijlsma is al ruim dertig jaar actief in het onderwijs, waarvan de laatste twintig jaar als adviseur, coach, orthopedagoog, psycholoog en trainer. Met haar bedrijf JBC&T ontwikkelde zij de aanpak van Klasse(n)Kracht!, waar al op veel scholen mee gewerkt wordt. 

Jelly:"Vanuit Klasse(n)Kracht help ik scholen/leerkrachten hun Kracht te ontdekken en er middenin te gaan staan. Als je als school, team, leerkracht weet wie je bent, wat je dynamiek is, wat je kwaliteiten zijn, wat je missie is, kun je vanuit zelfbewustzijn Regie voeren op groepsvorming- en teamvormingsprocessen met als resultaat een Sociaal Vaardig en Sociaal Veilig Klimaat in de klas en in de school. Ik maak hierbij gebruik van de R.E.S.P.E.C.T. aanpak. Deze methode is door mij ontwikkeld in de praktijk en richt zicht op de zeven pijlers die belangrijk zijn om binnen groepsvorming een Sociaal Krachtig en Veilig Pedagogisch klimaat in de klas (en de school) te realiseren."

Deze RESPECT aanpak beschrijft Jelly in haar boek Klasse(n)kracht: met RESPECT voor de klas.

www.klassenkracht.nl