Eleonoor van Gerven, Slim Educatief
Eleonoor van Gerven is pedagoog.
In haar praktijk Slim! Educatief leidt zij leraren op om vanuit een inclusieve gedachte passend onderwijs aan begaafde leerlingen te verzorgen.
Meesterlijk opleiden: de ene opleiding is de andere niet
Wat maakt een opleiding tot een goede opleiding? Ik hoop dat iedere opleider en ieder opleidingsinstituut deze vraag zichzelf iedere keer opnieuw stellen als zij een opleiding ontwikkelen. Daarbij mag het niet uitmaken of het om initiële of post-initiële opleidingen gaat. Er zijn grote verschillen in de manier waarop opleidingen ontwikkeld worden. Die verschillen ontstaan niet alleen door de diversiteit in inhoudelijke kennis en vaardigheid van de docent-ontwikkelaar ten aanzien van het onderwerp van de opleiding. Ze ontstaan ook door de diversiteit van hun persoonlijke onderwijskundige expertise en visie op goed onderwijs.
Het gevolg is dat opleidingen met eenzelfde status aan de buitenkant voldoen aan gelijke criteria, maar dat er inhoudelijk enorme verschillen kunnen bestaan. Daaruit vloeit voort dat twee onderwijs professionals met een gelijkwaardig diploma in de praktijk dus een heel verschillende inhoudelijke bagage kunnen hebben. Daar kunnen zij als persoon niets aan doen, maar het heeft wel heel verstrekkende gevolgen voor de kwaliteit van hun handelen. Als je dan bedenkt dat leraren de meest invloedrijke baan ter wereld hebben, zij bereiden immers een nieuwe generatie voor op de toekomst die ook ons nog zal betreffen, dan wil je graag dat hun diploma inhoudelijk de hoogst mogelijke waarde heeft.
Elke specialist dezelfde lat
Een goede opleiding is mijns inziens een intern consistent traject waarbij leerdoelen steeds richtinggevend zijn voor de keuze voor leermiddelen, leerprocessen, leeromgeving en geëvalueerde leerrendementen. De gestelde leerdoelen vormen de horizon van de ontwikkeling van de student. Daarbij ligt de lat waaraan de student bij zijn afstuderen moet voldoen vooraf vast. Dáár kan dus niet aan gesleuteld worden. Als opleider sta je aan het eind van de rit namelijk garant voor het specialisme dat jouw student heeft ontwikkeld als je hem of haar het diploma overhandigt. En wanneer noem je iemand nu een specialist? Een specialist is een professional die in zijn kennis en vaardigheid de anderen ver overstijgt: er is sprake van excellentie. Een specialist levert binnen zijn domein daarom excellente prestaties. Sternberg stelt dat een prestatie alleen excellent is als deze zich wezenlijk onderscheidt van de gemiddelde prestatie in dat domein. Van een opleiding tot specialist mag je dus verwachten dat deze je ‘overkwalificeert’ ten opzichte van de gemiddelde deskundige.
Het educatief profiel
Als opleider tast je af hoe je voor jouw veelal heterogene groep studenten zo kunt differentiëren in het leerproces en met de leermiddelen dat de doelen voor de student haalbaar worden. Dit vereist een hoge mate van alertheid en onderwijskundige deskundigheid van de docent. Want binnen de vastgestelde leerroute moet je tijdens elke les rekening houden met gemiddeld 20 individuele voortgangsniveaus, leerstijlen en ondersteuningsbehoeften. Grote mensen hebben net als kleine mensen onderwijskundige behoeften. Het educatief profiel van de student is daarom voor de opleider van belang om ook binnen het volwassenen onderwijs passend onderwijs te kunnen bieden. Een opleider die zelf opgeleid is als lesgever en daarmee pedagogisch-didactische getraind is én zich bewust is van het bovenstaande, draagt zo bij aan de kwaliteit van de opleiding.
Competentiegericht opleiden
Een moderne opleiding is competentiegericht. Competentiegericht betekent dat iemand niet alleen veel weet en formeel over vaardigheden beschikt maar deze ook omzet in concreet handelen. Competentiegericht opleiden, vereist dat opleiders binnen de opleiding een didactisch profiel inzetten gebaseerd op de zogenoemde 21st Century skills. Als opleider richt je je op de ontwikkeling van cognitieve en op conatieve vaardigheden bij je studenten. Je wilt dat jouw studenten straks een onderzoekende attitude hebben. Je vindt het belangrijk dat zij zich kritisch en reflectief opstellen naar zowel de praktijk als theoretische perspectieven. Daarbij wil je dat zij creatief probleemoplossend kunnen denken. Als leerkracht of leerkrachtondersteuner is voor hen een attitude als teamspeler - die een actieve betrokkenheid toont en verantwoord en innoverend handelen initieert - belangrijk.
Zelfsturend vermogen student
In veel opleidingen wordt tegenwoordig een expliciet beroep gedaan op het volledig zelfsturend vermogen van de student. Nu is dat zelfsturend vermogen iets wat studenten wel moeten ontwikkelen. De onderwijskundige betrokkenheid van de docent is daarbij de belangrijkste interventie. Deze betrokkenheid van de docent kan de kwaliteit van een opleiding maken of breken. Zo kunnen studenten van elkaar heel veel leren door middel van verschillende werkvormen in verschillende didactische settingen, maar is de actieve betrokkenheid van de docent nodig om de vereiste diepgang te bereiken die op het niveau van een specialist straks verwacht moet worden. Specialisten in opleiding hebben dus net zo zeer die gekwalificeerde, deskundige docent nodig, als de leerlingen die zij in hun eigen praktijk begeleiden.
Meesterlijk opleiden
Als je een diploma als specialist verdient, dan is dat het resultaat van de pedagogisch-didactische samenwerking tussen jou en je opleider. Zo’n kwalificatie verdien je niet zomaar, daarvoor heb je aantoonbaar de competenties die in het begin van je opleiding je professionele horizon waren, zelfsturend verworven. Meesterlijk opleiden vraagt daarom meer dan een aan de buitenkant aantrekkelijk curriculum. Het vraagt om meer dan ‘in grote stappen snel thuis’ te komen. Meesterlijk opleiden vraagt dat je als opleider je ervan bewust bent dat zelfsturend niet synoniem is voor ‘alleen’ of ‘zonder docent’. Het vraagt dat je als opleider de lat voor zowel de studenten als voor jezelf hoog legt. Als opleider geef je een diploma af in het volste vertrouwen dat na het behalen van dit diploma de oud-student is staat is zelfstandig, zelfsturend en zelfverantwoordelijk blijvend zijn eigen ontwikkeling vorm te geven binnen zijn vakgebied. Een leven lang leren is geheel verinnerlijkt en deze professional geeft het werkveld blijvend nieuwe kansen en mogelijkheden. Meesterlijk opleiden betekent streven om de horizon te bereiken en dan toch nog dat stukje verder te durven reizen!
Deze column is geschreven door
