Eleonoor van Gerven, Slim Educatief
Eleonoor van Gerven is pedagoog.
In haar praktijk Slim! Educatief leidt zij leraren op om vanuit een inclusieve gedachte passend onderwijs aan begaafde leerlingen te verzorgen.
Makkelijke maaltijd
Goed verrijkingsonderwijs verzorgen is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Als ik met leraren in gesprek ben, is dit een terugkerend onderwerp. De zoektocht naar passend onderwijs voor begaafde leerlingen wordt veelal aangepakt door een zoektocht te ondernemen naar geschikt lesmateriaal. Het is echter de vraag of de term ‘geschikt’ wel aan de juiste criteria wordt afgemeten.
Ik stel tijdens begeleidingsmomenten altijd dezelfde vraag: ‘Wil je dat de leerling wat doet, of wil je dat de leerling wat leert?’ Volledig oprecht antwoordt elke leraar dan ‘dat ’ie wat leert natuurlijk’. Daarop verkennen we hoe dat leren er dan uitziet. Woorden als betrokkenheid, enthousiasme, inspanning, interesse worden dan genoemd. Met stip op nummer 1 staat de uitspraak dat het materiaal vooral ‘uitdagend’ moet zijn, ‘écht moeilijk!’. We vervolgen de verkenning naar de kenmerken waaraan het materiaal dan moet voldoen. Hier wordt met stip op nummer 1 het woord ‘zelfstandig’ genoemd. Verrijkingstaken moeten bij voorkeur zelfinstruerend en zelfcorrigerend zijn. De leerling moet er zelfstandig mee aan de slag kunnen en weinig van de begeleiding van de leerkracht vragen. Daarmee is direct de kern van het probleem blootgelegd.
Als je wilt dat een leerling iets leert, dan vraag je van de leerling dat hij grenzen gaat verleggen in eigen kennis en vaardigheid. Daar is niets mis mee, dat vragen we van elke leerling in de groep. De schoen wringt voor mij bij het woord ‘zelfstandigheid’. Alle andere leerlingen begeleiden we in het leerproces door hen instructie te geven op de nieuwe elementen in de stof. We laten zien hoe ze kennis moeten omzetten in toepassen. We bespreken met hen het rendement van hun inspanning in relatie tot het leerproces. Als een taak echt verrijkend is, doet de begaafde leerling – net als alle andere leerlingen – een beroep op begeleiding. Als de leerling er niet uitkomt, dan laat dat zien dat er sprake is van wezenlijk reiken naar die zone van naastgelegen ontwikkeling. Op alle mogelijke manieren zie je dat die leerling uit zijn comfortzone gehaald wordt. Emoties die bij leren horen worden plotseling ook zichtbaar bij deze leerling. Er worden baal- en faalervaringen opgedaan en het moment van beheersing wordt een werkelijke succeservaring.
Als zelfstandigheid synoniem is geworden voor ‘hij moet het zonder hulp kunnen’, dan is een taak per definitie niet meer verrijkend. Dan zijn de leerstappen zo klein, dat ze niet aansluiten bij de belangrijkste leereigenschap van begaafde leerlingen: in staat zijn tot het zetten van en behoefte hebben aan grote leerstappen. Een echte verrijkingstaak is dus iets anders dan ‘een makkelijke maaltijd’. Een makkelijke maaltijd vult wel, maar bevat niet altijd de juiste voedingsstoffen. Geschikt verrijkingsmateriaal vraagt daarom meer dan ‘een beetje van jezelf en een beetje van Maggi’.
Deze column is geschreven door
