Met deze boeken word je een competentere professional
Op de achterkant van de vier praktijkgidsen staat goed omschreven wat deze serie te bieden heeft: ‘Knapzakjes zijn kleine handzame praktijkgidsen over onderwijs aan begaafde leerlingen. Ze gaan uit van de praktijk van alledag.’
Deze serie helpt de lezer in te zoomen op het soms wat ingewikkelde proces van het bieden van passend onderwijs aan de specifieke doelgroep van begaafde kinderen. Met haar enorme kennis, ervaring en inzicht in hoe leerprocessen bij kinderen maar juist ook bij volwassenen werken, biedt Van Gerven niet alleen het onderwijsveld handvatten voor passende aansluiting bij begaafde kinderen. Ook de intensieve begeleidingspraktijk van begaafde drop-outs vindt in de uitgaves veranderingsgerichte aanknopingspunten: haar ‘Knapzakgidsen’ laten zich zonder al te veel moeite ook naar deze situatie vertalen.
Van Gerven heeft in de boekenserie het hele proces van onderwijs, zorg in onderwijs en onderwijs aan begaafde leerlingen onder een vergrootglas gelegd. Zo neemt zij de lezer mee in het steeds meer verfijnen van het kijken naar en beter afstemmen op de educatieve behoefte van de leerling. Het uitgangspunt van Van Gerven in het werken met kinderen en met leerkrachten is het geven van onderwijs vanuit de ‘inclusieve gedachte’. De onderwijsbehoefte van de leerling staat in dit proces centraal en alle betrokkenen spelen een actieve rol. De leerkracht wordt hierbij opgeroepen zijn eigen gedrag kritisch te bekijken en te onderzoeken waar mogelijkheden voor verandering liggen.
Eén van de uitgangspunten van ‘handelingsgericht werken’ is: ‘de leerkracht doet ertoe’. Van Gerven geeft met haar ‘Knapzakjes’ handen en voeten aan dit uitgangspunt. De boekjes geven stuk voor stuk aanknopingspunten om het eigen leerkrachtgedrag onder de loep te nemen en aan de hand van voorbeelden uit de praktijk worden handelingssuggesties gegeven. De theorie waarop de handelingssuggesties gebaseerd zijn wordt helder, concreet en scherp gedeeld met de lezer. Hoewel alle delen los te gebruiken zijn zit er zeker een opbouw in de serie.
Signaleren van een ‘Begaafde onderpresteerder’ zal gaan leiden tot het organiseren van ‘Uitdagend onderwijs’. Aan de kundige leerkracht is het om te monitoren of alle kinderen zich optimaal ontwikkelen (De Cirkel van Zorg voor leerkrachten). Zijn alle stappen in de cirkel van zorg genomen op niveau 1 en 2 van de Piramide van Zorg door de leerkracht en is er voor de leerling meer nodig, dan wordt overgestapt naar fase 3 in de Piramide van Zorg en wordt de intern begeleider ingeschakeld. In ‘De Cirkel van Zorg voor intern begeleiders’ wordt het zelfde proces als in fase 1 en 2 opnieuw doorlopen, maar nu met meer diepgang.
In het onderzoek dat leerkrachten en intern begeleiders uitvoeren wordt vanuit de ecologie van het kind gekeken. Dit wil zeggen dat de leerling, de groep, de ouders, de leerkrachten, de materiele omstandigheden allemaal gezien worden als onderdeel van de structuur waarin de leerling functioneert. Is de wens dat de leerling verandert, dan zullen in de ecologie van de leerling veranderingen plaats moeten vinden. Van Gerven schetst dat het handelen van de leerkracht afgestemd is op dat wat de leerling nodig heeft met als doel veranderen van de bestaande situatie. Het handelen van de leerkracht, maar ook van de intern begeleider is daarmee functioneel veranderingsgericht. Het onderzoek dat leerkracht en/of intern begeleider uitvoeren wordt dan ook veranderingsgericht onderzoek genoemd. Veranderingsgericht werken verbindt de uitgangspunten van handelingsgericht en oplossingsgericht werken.
In de twee meest recente uitgaven van de serie wordt ingezoomd op het werken met de Zorgpiramide. Naast de zorgpiramide wordt de zogenaamde ‘zorgetagère’ door Van Gerven geplaatst. Met deze visualisatie wordt het onderzoeksproces op de verschillende lagen van de piramide van zorg helder in beeld gebracht.
Alle ‘Knapzakjes’ zijn volgens hetzelfde principe opgebouwd. Dit bevordert de herkenbaarheid, de leesbaarheid en daarmee de bruikbaarheid voor de lezer. Ieder boek heeft vier hoofdstukken. De structuur van Hoofdstuk 1 en hoofdstuk 4 is voor alle boekjes gelijk. Het eerste hoofdstuk geeft een inleiding op hoe de gidsen te gebruiken én nodigt de lezer uit de gidsen zeker ook anders te gebruiken. De Tools in hoofdstuk 4 sluiten zeer nauw aan bij de uitwerking/verdieping van het thema van de knapzakgids in de tussenliggende hoofdstukken 2 en 3. In het stuk ‘Aan de slag’ wordt uiteindelijk kort teruggekeken op de inhoud van de gids en wordt verbinding gemaakt met de uitdaging die de lezer met het lezen van de gids op zich genomen heeft. De vier praktijkgidsen sluiten aan bij alle competenties uit de competentiematrix voor de Specialist Begaafdheid en dragen bij aan het ontwikkelen van deze competenties. Door de theorie tot je te nemen, te gaan handelen in de praktijk en dit handelen te evalueren, word je als leerkracht, intern begeleider en begeleider buiten het onderwijs, een competentere professional.
De vertaling naar het werkveld buiten het onderwijs:
Waar leerkracht staat: lees begeleider. Wanneer je wilt dat er iets in het gedrag van de jongere verandert, zal er in de ecologie van de jongere wat moeten veranderen. De begeleider is de aangewezen persoon deze veranderingen in gang te zetten. Hiervoor is kritisch zijn op het eigen handelen een must.
De inhoud van de praktijkgids ‘Uitdagend Onderwijs’ is goed toepasbaar bij ‘Uitdagend begeleiden’. Het ‘Broodje Leren’ is direct vertaalbaar in ‘Broodje begeleiden’. Het beleg bestaat in dat geval uit doel, middelen, proces, omgeving en ontwikkelingsproduct. De vragen die je jezelf als begeleider stelt zijn dezelfde vragen als de leerkracht zich stelt.
De problematiek van het onderpresteren is niet alleen zichtbaar in het onderwijsveld. Ook in begeleidingstrajecten kunnen deze jongeren onderpresteren. De Knapzakgidsen dragen positief bij aan het kijken naar je eigen rol als begeleider om dit onderpresteren van de jongere te doorbreken.
Titelgegevens:
Gerven, E. van (2013). Knapzak Praktijkgidsen: Begaafde onderpresteerders. Nieuwolda: Leuker.nu.
Gerven, E. van (2014). Knapzak Praktijkgidsen: Uitdagend onderwijs. Nieuwolda: Leuker.nu.
Gerven, E. van (2015). Knapzak Praktijkgidsen: De Cirkel van Zorg voor leerkrachten. Nieuwolda: Leuker.nu.
Gerven, E. van (2015). Knapzak Praktijkgidsen: De Cirkel van Zorg voor intern begeleiders. Nieuwolda: Leuker.nu.
Over de auteur van deze recensie: Anneke Dekkers is Specialist begaafdheid MSen. Ze is werkzaam als teamleider onderwijs en trajectbegeleider bij Feniks Talent in Sterksel.
De redactie van PO Management bestaat uit onderwijsjournalisten en schrijft artikelen voor het bookmagazine en voor de website. Scholen en schoolbesturen kunnen tips voor de inhoud mailen naar info@pomanagement.nl.
Copyright PO Management
