De Reflectieve Leraar
Bouwen aan excellentie
Robert J. Marzano
De kunst van het lesgeven
Wie een grootmeester wil worden in het lesgeven, zal dat alleen kunnen bereiken door reflectie en doelgerichte oefening. In grote lijnen is dat de essentie van het nieuwe boek van Robert Marzano, dat in 2013 door Bazalt is uitgebracht onder de titel De reflectieve leraar, bouwen aan excellentie. Zoals we van eerdere bestsellers van Marzano weten, bevat ook deze uitgave veel duidelijke suggesties om het lesgedrag krachtiger te maken.
Recensie
Het boek bestaat uit twee gedeelten. In het eerste deel wordt betoogd dat een excellente leraar allereerst over een goed model van lesgeven moet beschikken, bijvoorbeeld het directe-instructiemodel. Zonder lesmodel is iedere poging tot systematische reflectie vruchteloos en op voorhand verspilling van tijd. Daarna kan de leraar voor zichzelf ontwikkeldoelen stellen, gericht gaan oefenen en om feedback vragen.
Maar een lesmodel biedt ook structuur wanneer men collega’s wil observeren en met hen de les wil bespreken. Marzano en zijn collega’s van het Marzano-lab werken deze stellingname nauwgezet uit en onderbouwen deze met veel onderzoeksmateriaal. In het tweede deel volgt een samenvatting van allerlei pedagogische en didactische interventies die tijdens het lesgeven toegepast kunnen worden. Deels lezen we hier terug wat ook in andere publicaties van Marzano wel terug te vinden is, bijvoorbeeld het nut van samenvattingen laten maken en hoe je dat met je klas doet.
Maar er zijn ook veel nieuwe suggesties. Om maar eens wat te noemen: wat je als leraar kunt doen om leerlingen verbaal en non-verbaal te laten weten dat je om hen geeft en hoe je erachter kunt komen wat de interesses of persoonlijk ambities van leerlingen zijn. Het boekt telt een behapbaar aantal pagina’s (ruim 200) en is functioneel vormgegeven.
Toch is een waarschuwing op zijn plaats! Wie denkt dat de inhoud even snel geabsorbeerd kan worden, komt van een koude kermis thuis. Dit nieuwste boek behoort namelijk niet tot de categorie ‘handboek soldaat’, maar is veel meer een leer-werkboek. Het bevat veel voorbeelden en tips om het lesgeven beter te maken en om op lesgedrag te reflecteren. Want wie expert wil worden in het lesgeven, zal niet alleen veel kennis moeten verwerven, maar ook de in dit boek aangereikte lesstrategieën moeten uitproberen en verbeteren. Om deze reden is het boek niet alleen een waardevol werk voor leraren, maar een absolute aanrader voor nascholers, leidinggevenden en begeleiders die serieus werk willen maken van het coachen van hun team.
Stap 1: Adopteer een lesmodel
Experts, op welk vakgebied dan ook, blijken een ideaal model in hun hoofd te hebben waarmee ze een effectief resultaat kunnen bereiken. In een goed model voor lesgeven moet de vinger gelegd worden bij het belang van het stellen van duidelijke lesdoelen, het belang van het activeren van voorkennis of betrokkenheid van leerlingen en het communiceren van hoge verwachtingen. In het boek worden dit soort instructievaardigheden toegelicht.
Stap 2: Stel vanuit het lesmodel ontwikkeldoelen
Meten is weten. Dus stel eerst vast hoe de leerkracht scoort op elementen uit het lesmodel. Bepaal dan met welke je aan de slag wilt gaan. Wat wordt dit jaar het ontwikkeldoel? In het boek wordt een meetschaal met 5 opklimmende beheersingsniveaus gepresenteerd.
Stap 3: Ga gericht oefenen
Afstemming op de leerlingen is een complexe vaardigheid. Je kunt het bereiken door bepaalde manieren van vragen stellen, of door in de hoeveelheid lestijd te variëren. Doelgerichte oefening is het uittesten van elementen van deze vaardigheid en te bekijken wat werkt, en dat steeds te verbeteren. Doelgericht oefenen is dus wat anders dan herhalen.
Stap 4: Verzamel feedback
Leerlingen kunnen haarfijn vertellen wie hun favoriete leraar is en waarom. Bij het verzamelen van feedback kan een leerling-enquête dus heel behulpzaam zijn, maar ook de uitslagen op toetsen en het bekijken van video-opnames van de eigen les. Hoe dat zou kunnen, wordt in het boek heel precies uitgelegd.
Stap 5: Ga lesgedrag observeren en gezamenlijk bespreken
Het leren van en met elkaar is een effectieve strategie om steeds beter te worden in je vak. Intervisie, collegiale consultatie en klassenbezoeken dus. In het boek worden voorbeelden gegeven van hoe ook dit in de praktijk opgepakt kan worden.
Deze recensie is geschreven door
Theo Wildeboer, Wildeboer Onderwijsadvies
De vier sleutels voor een effectieve les
Drs. Theo Wildeboer is onderwijskundige en ondersteunt schoolleiders, ib’ers en leerkrachten bij het effectiever maken van lessen. Hij schreef het boek Slim! De 4 sleutels voor een effectieve les (over Expliciete Directe Instructie) en ontwikkelde onder andere de Reflectiebox Instructiegedrag, een methodiek om leerkrachten en directeuren te laten reflecteren op de effectiviteit van lessen.
Voor meer informatie: www.wildeboer-onderwijsadvies.nl en www.deviersleutels.nl
